Stjórnvöld standa frammi fyrir krefjandi stöðu í opinberum fjármálum: vaxtakostnaður ríkissjóðs hefur farið hækkandi, útgjaldakröfur eru áfram umfangsmiklar og svigrúm til nýrra aðgerða er takmarkað. Á sama tíma eykst eftirspurn eftir gæðum í opinberri þjónustu, auk þess sem kröfur um að almannafé sé varið af skynsemi og með gagnsæjum hætti verða sífellt háværari.

Fjármagn hins opinbera er takmarkað og mikilvægt er að stjórnvöld veiti fjármuni til verkefna sem skila auknum ávinningi fyrir samfélagið. En hvernig er hægt að tryggja að fjármunir séu nýttir á sem hagkvæmastan hátt?

Kerfisbundnar greiningar á útgjöldum hins opinbera

Útgjaldagreiningar (e. spending reviews) eru kerfisbundnar greiningar á útgjöldum til málefnasviða og málaflokka með það að markmiði að ná fram aukinni hagræðingu og skilvirkni í útgjöldum hins opinbera. Þessar greiningar eru mikið notaðar í OECD löndum og hafa víða skilað góðum árangri við að tryggja að opinbert fé sé vel nýtt[1].

Ísland hefur boðað innleiðingu á slíkum greiningum en verklagið hefur ekki náð flugi hérlendis. Tilgangur útgjaldagreininga er að greina leiðir til að ná árangri með sem minnstum tilkostnaði: að gera stjórnvöldum kleift að hagræða í ríkisrekstri, skapa svigrúm fyrir bætta þjónustu og aukin útgjöld til grunninnviða, og að forgangsraða takmörkuðum fjármunum. Tilgangur þeirra er ekki að skera niður grunnþjónustu eða ráðast í niðurskurð sem kemur sér illa fyrir samfélagið. Þvert á móti er tilgangurinn sá að skoða hvar fjármagn nýtist ekki sem skyldi fyrir samfélagið og skapa þannig svigrúm fyrir aukin útgjöld til málefnasviða og málaflokka sem mynda grunnstoðir samfélagsins. Í þessu ferli er hægt …