Ísland hefur á síðustu áratugum þróað stefnu um nýsköpun sem miðast við að móta sjálfbært, þekkingardrifið samfélag. Þar sem þjóðin hefur sögulega treyst á fáar, auðlindamiðaðar atvinnugreinar, sjávarútveg, orkufrekan iðnað og síðar ferðaþjónustu, hefur kapp verið lagt á að byggja upp fjórðu stoð atvinnulífsins sem byggir á hugviti, rannsóknum og tækni.

Árið 2003 voru sett fyrstu heildstæðu lögin um stuðning við vísindarannsóknir og nýsköpun, sem markaði upphaf samræmdrar nýsköpunarstefnu stjórnvalda. Frá þeim tíma hefur stuðningurinn tekið miklum breytingum, stefna og aðgerðaáætlanir hafa verið endurskoðaðar reglulega, fjármögnun aukist og áherslur breyst í takt við alþjóðlega þróun og innlendar áskoranir. Í þessari grein, sem byggð er á hluta af rannsóknarverkefni höfunda, er stiklað á stóru í tveggja áratuga þróun nýsköpunarstefnu á Íslandi í tengslum við starfsemi Vísinda- og tækniráðs. Markmiðið er að meta árangur, samræmi milli stefnu og raunverulegrar þróunar og leggja mat á framtíðarmöguleika.

Nýsköpunarstefna

Upphaf samræmdrar nýsköpunarstefnu íslenskra stjórnvalda má rekja til þriggja frumvarpa sem lögfest voru árið 2003. Þessi lög skilgreindu rammann fyrir opinberan stuðning við rannsóknir og tækni, stofnuðu Vísinda- og tækniráð og innleiddu kerfi styrkja og ráðgjafar sem byggði á evrópskum og norrænum fyrirmyndum. Þessi stefnumótun markaði brotthvarf frá nálgun liðinna ára, þar sem ábyrgð á rannsóknum og þróun var dreifð á milli ráðuneyta.

Fyrir árið 2003 byggði stuðningur stjórnvalda við rannsóknir og þróun (R&Þ) fyrst og fremst á hugmyndum um nýsköpun til vaxtar þar sem almennur stuðningur við R&Þ átti að fjarlægja markaðsbresti og skapa skilyrði fyrir verðmætasköpun. Stefnan sem sett var fram árið 2003 byggði …